Doncos

O castelo de Doncos, nun outeiro case rodeado polo río Navia, circunstancia empregada como foso natural, está considerado un dos terreos máis antigos da rexión de Valcarce, señores en diferentes lugares de León e Galicia. De García Rodríguez de Valcarce, adiantado maior do reino de Galicia, descendía do conde Ayala, foi señor de Doncos y Torés, que testou a favor da súa filla, a condesa de Monterrey en 1456.

 

Do que foi a fortaleza só resta, con graves mutilacións no seu crenelado, a esvelta torre, construída con cachotería de lousa, calcarias e algúns anacos de granito só nos tímpanos de tres pequenas fiestras ou nalgunhas fendas de frecha. De forma cadrada, mide 8m. lateral, uns 24 m. de alto e ten un grosor de parede de 1,75 a 1,80 m. Ten tres plantas e un soto labrado na rocha que serve de asento para a torre. A porta de acceso, 1,10 m. de ancho por 2,25 de alto, orientado ao noroeste, ábrese nun arco de medio punto e perdeu o que debeu ser un fermoso lintel de granito. Protexía e controlaba o paso pola estrada chamada Counavia pero constátase que en 1603, baixo a propiedade de Fernando de Toledo, xa estaba abandonada.

Foi declarado Ben de Interese Cultural en 1994.
Actualmente, o Concello de As Nogais iniciou un proceso para determinar quen é o seu verdadeiro dono.
A fortaleza tamén é coñecida polos nomes de San Agustín e A Grupa, nome herdado da seguinte lenda local:

 

A tradición di que invadiu o país polos sarracenos, durante a Reconquista, un dos trece cabaleiros leoneses obrigados por xuramento a tomar armas en defensa dos cristiáns que estaban en peregrinación a Santiago de Compostela, observaron como unha parella de fieis -marido e muller- que ían á tumba do Apóstolo foi atacada polos musulmáns, levando á muller prisioneira, á que tratou de arrastrar lonxe á corva do seu cabalo. Pero, continúa a lenda, cando observou que o cabaleiro cristián reuniu aos seus para liberar a cativa, de xeito que ninguén máis que el gozaba da súa beleza, volvéndose no seu cabalo, cortou a cabeza da dama coa súa espada.